Sympozjum Naukowe, Tarnopol (Ukraina), 2001

Streszczenie
Zespół metaboliczny X to zbiór powiązanych schorzeń z insulinoopornością i hiperinsulinemią: choroba niedokrwienna serca, otyłość, nadciśnienie, cukrzyca typu 2 i hiperlipidemia. Niniejsze opracowanie prezentuje ponad dziesięcioletnie doświadczenie kliniczne w leczeniu tych chorób za pomocą bardzo niskokalorycznej diety warzywno-owocowej (ok. 500 kcal/dzień).

Dieta opiera się na zasadach żywienia surowego Maxa Bircher-Bennera i składa się głównie z warzyw nisko-skrobiowych oraz owoców o niskiej zawartości cukru. Charakteryzuje się niską zawartością białka, tłuszczów i węglowodanów, przy jednoczesnie wysokiej podaży błonnika oraz naturalnych substancji bioaktywnych (przeciwutleniaczy, witamin i minerałów). Mechanizm działania polega na adaptacyjnym przestrojeniu metabolizmu na wewnętrzne źródła energii – zbliżonym do leczniczych głodówek, ale wzbogaconym o efekty detoksykacyjne błonnika.

Wyniki kliniczne

• Utrata masy ciała
  • Średnio 6 kg po 2 tygodniach
  • Do 12 kg po 6 tygodniach
  • W wyjątkowych przypadkach nawet 80 kg w ciągu 8 miesięcy

• Normalizacja lipidogramu
  • Początkowy wzrost cholesterolu całkowitego i LDL w pierwszym tygodniu, potem spadek do normy
  • HDL początkowo obniżony, następnie wzrost
  • Trójglicerydy obniżyły się o ok. 60 %

• Remisja chorób współistniejących
  • Nadciśnienie: 71 % z 66 pacjentów odstawiło leki już w pierwszym tygodniu
  • Cukrzyca typu 2: 83 % pacjentów mogło odstawić leki przeciwcukrzycowe, utrzymując prawidłową glikemię
  • Stany zakrzepowe i owrzodzenia żylne: szybkie i całkowite wygojenie w wielu przypadkach
  • Porfiria: poprawa dzięki przywróceniu aktywności delta-6-desaturazy i normalizacji profilu WNKT

Dyskusja

Współczesne choroby dietozależne wynikają z nadmiaru kalorii i niskiej jakości diety. Dieta warzywno-owocowa przeciwdziała tym zaburzeniom przez poprawę wrażliwości na insulinę, normalizację metabolizmu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (zwłaszcza omega-3) oraz redukcję stanu zapalnego i ryzyka zakrzepów. Oddziałuje na kluczowe patogenetyczne mechanizmy zespołu metabolicznego.

Wnioski

Dieta warzywno-owocowa stanowi skuteczną strategię terapeutyczną w leczeniu zespołu metabolicznego. Poprawia wrażliwość receptorów insulinowych i normalizuje przemiany WNKT, co prowadzi do remisji otyłości, nadciśnienia, cukrzycy, zaburzeń lipidowych, choroby wieńcowej, zakrzepicy i dny moczanowej.

Zespół metaboliczny X

Zespół metaboliczny X to grupa schorzeń związanych z insulinoopornością i hiperinsulinemią, obejmująca:

• chorobę niedokrwienną serca

• otyłość brzuszną

• nadciśnienie tętnicze

• cukrzycę typu II

• hiperlipidemię

Cel pracy

Przedstawienie własnych doświadczeń w terapii zespołu X za pomocą diety warzywno-owocowej jako modelu leczenia choroby cywilizacyjnej.

Geneza diety

Dieta warzywno-owocowa (VLED) wywodzi się z „surówkowej” terapii Maxa Bircher-Bennera. Stosowana klinicznie od 13 lat, a w ośrodkach wczasowych (Gołubie k. Gdańska i Mielno) od 7 lat — skorzystało kilkanaście tysięcy pacjentów.

Charakterystyka diety

• Kaloryczność: ~500 kcal/dobę (6 × mniej niż normy).

• Makroskładniki: bardzo niskie białko (ok. 6× poniżej norm), tłuszcze minimalne, węglowodany niskocukrowe.

• Błonnik i bioaktywne składniki: wysoka podaż błonnika, przeciwutleniaczy, witamin (C, β-karoten), minerałów (m.in. żelazo), enzymów z surowych roślin.

• Proporcja węglowodanów do białka: ~6:1, zbliżona do norm.

• Mechanizm: adaptacyjne przestrojenie metabolizmu na endogenne źródła energii (drugi program), zbliżone do głodówek leczniczych, ale z detoksykacyjnym efektem błonnika (wchłanianie i usuwanie toksyn bez konieczności płukania jelit).

Skład diety

Warzywa nisko-skrobiowe:

• Korzeniowe: marchew, burak, seler, rzodkiew, rzepa

• Krzyżowe: kapusta (biała, włoska, pekińska), kalafior, brokuły

• Liściaste: sałata, natka pietruszki, szczypiorek, seler naciowy

• Cebulowe: cebula, czosnek, por

• Dyniowate: ogórek (zwłaszcza kiszony), dynia, kabaczek

• Psiankowate: pomidor, papryka

Owoce niskocukrowe: jabłka, grejpfruty, cytryny

Formy podania: surowe surówki i soki; gotowane (duszone, pieczone), zupy jarzynowe, fermentowane warzywa; picie: woda niegazowana, herbaty ziołowe, rozcieńczone soki. Ilość: ≈ 2 kg pokarmu/dobę.

Aktywność fizyczna: zalecane proste ćwiczenia gimnastyczne.

Rekomendacje po kuracji:

• Okresowe dni VLED (np. 1 dzień/tydzień)

• Stałe wprowadzenie pełnowartościowej diety

• Unikanie powrotu do starych nawyków żywieniowych

Wskazania

Choroby cywilizacyjne:

1. Zespół metaboliczny X (otyłość brzuszna, miażdżyca, cukrzyca, nadciśnienie, dna moczanowa, zakrzepica, hipercholesterolemia)

2. Zaburzenia immunologiczne (alergie, infekcje, choroby autoimmunologiczne)

3. Choroby zwyrodnieniowe (zwyrodnienie stawów, wrzód trawienny, paradontoza, łuszczyca, porfiria skórna, zaćma, stłuszczenie wątroby)

4. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego i układu nerwowego (zaparcia, wzdęcia, nerwica wegetatywna, zespół jelita drażliwego, jaskra)

Przeciwwskazania

Nadczynność tarczycy, niedoczynność nadnerczy, aktywna gruźlica, ciąża i laktacja, okres dojrzewania, ostra porfiria, ciężkie zaburzenia psychiczne, po transplantacji narządów.

Przebieg kuracji i kryzysy ozdrowieńcze

• Pierwsze dni: bóle głowy, wzdęcia, bóle brzucha (40 %), biegunka, przejściowe bóle stawów, bezsenność, zawroty głowy – wynik uwalniania toksyn; ustępują po 1–2 dniach lub po lewatywie.

• Częstomocz: objaw ustępowania obrzęków.

• Możliwe nawroty ropni i stanów zapalnych: odtworzenie starych zmian w miejscach blizn (nacieki, ropnie).

Wyniki u pacjentów z nadwagą

15 osób (średnio 110 kg) badano w 2., 4. i 6. tygodniu diety:

• Parametry biochemiczne (elektrolity, białka, hemoglobina, hematokryt, mocznik): bez istotnych zmian poza spadkiem mocznika

• Utrata masy ciała:
  • 2 tyg → ~6 kg
  • 4 tyg → ~10 kg
  • 6 tyg → ~12 kg

Rekord: mężczyzna 47 lat (BMI 48,7) schudł 80 kg w 8 miesięcy stosując naprzemiennie VLED i dietę pełnowartościową.

Wyniki w zespole X metabolicznym

50 pacjentów z dyslipidemią:

• 1 tydz.: wzrost cholesterolu całkowitego i LDL o ~15 %

• 4 tyg.: spadek cholesterolu i LDL do normy; HDL po początkowym spadku +30 %

• 6 tyg.: trójglicerydy –60 % → norma

Remisja nadciśnienia (71 % odstawiło leki w 1 tyg.) i cukrzycy typu II (83 % odstawiło leki w 1 tyg.), przy BMI ≤ 30 kg/m² i czasie choroby ≤ 8 lat (nadciśnienie) lub ≤ 4 lat (cukrzyca).

Wyniki w stanach zakrzepowych i owrzodzeniach

• DVT u 48-latki: po 3 tyg. ustąpienie obrzęku, po 6 tyg. – całkowite rozpuszczenie zakrzepów (USG, flebografia).

• Owrzodzenie żylakowe u 27-latka: remisja po 3 tyg., całkowite wyleczenie po 6 tyg.

• Głębokie przewlekłe owrzodzenia u 85-latki: wypełnienie ziarniną po 2 tyg., całkowite wygojenie po 6 tyg.

• Pacjent 68 lat z zagrożeniem amputacją: całkowite wygojenie rany po 5 tyg., ustąpienie bólu i grzybicy paznokci.

• Zakażone zakrzepy na zastawkach serca: ustąpienie po 3,5 mies. diety i diet pełnowartościowych.

• Paraliż prawostronny u 75-latka: możliwość ruchu kończyn po 2 tyg., bez leków i poprawa cukru i ciśnienia po 6 tyg.

Wyniki w porfirii skórnej

Obniżona aktywność delta-6-desaturazy i niedobory WNKT (n-6 i n-3) w krwinkach. Po 2 tyg. VLED przywrócenie aktywności desaturazy i istotny wzrost kwasów n-3.

Dyskusja

Nieprawidłowe odżywianie (nadmiar węglowodanów, mała aktywność) wyzwala insulinooporność i hiperinsulinemię (Reaven). Zarówno restrykcje kaloryczne, jak i ćwiczenia fizyczne podnoszą wrażliwość komórek na insulinę, prowadząc do remisji cukrzycy, nadciśnienia, normalizacji lipidogramu, remisji miażdżycy, redukcji nadwagi (aktywacja lipazy lipoproteinowej), a także działania przeciwzakrzepowego (hamowanie PAI). Przywrócenie aktywności delta-6-desaturazy i wzrost PUFA, zwłaszcza n-3, zwiększa wrażliwość receptorów insulinowych oraz dostarcza prekursory przeciwzakrzepowych i przeciwmiażdżycowych prostaglandyn.